سخی سرور سلطانسخی سرور سلطان، صوفی سلسلۀ چِشتیه در قرن ششم است. ۱ - مشخصاتاطلاعات موجود دربارۀ او اندک است. سیداحمد، مشهور به سخی سرور سلطان، در ۵۲۴ در کُرسی کوت/ سیالکوتِ شهر مُلتان به دنیا آمد. القاب متعددی برای او ذکر کرده‌اند، از جمله پیر خانو، لکهی‌خان، لکه داتا . [۱]
غلام‌سرور لاهوری، خزینة الاصفیاء، ج ۲، ص ۲۴۵، نولکشور ۱۳۳۲/۱۹۱۴؛
[۲]
عبدالرشید، داتا گنج بخش،زندگینامه و تعالیم شیخ‌ابوالحسن علی بن عثمان هجویری، ترجمه احمد سمیعی، ج۱، ص۲۳، تهران ۱۳۴۹ش،
پدرش، زین‌العابدین، از سادات حسینی بود که از سرزمین های عربی به سیالکوت مهاجرت کرده بود. [۳]
غلام‌سرور لاهوری، خزینة الاصفیاء، ج۲، ص۲۴۵ـ۲۴۶، نولکشور ۱۳۳۲/۱۹۱۴.
زین‌العابدین از صوفیان ملتان به شمار می‌رفت؛ بنابراین، سخی در ابتدا مرید پدر خود شد. آنگاه به بغداد رفت و مدتی نزد عبدالقادر گیلانی و سپس شیخ شهاب‌الدین سهروردی به سیر و سلوکپرداخت. [۴]
غلام‌سرور لاهوری، خزینة الاصفیاء، ج۲، ص۲۴۶، نولکشور ۱۳۳۲/۱۹۱۴.
۲ - اقامت گاه سلطانپس از آن، در بازگشت به هند ، در چشت توقف کرد و در آن‌جا به خواجه مودود چشتی دست ارادت داد و خرقه خلافت و اجازه دستگیری دریافت نمود. [۵]
غلام‌سرور لاهوری، خزینة الاصفیاء، ج۲، ص۲۴۶، نولکشور ۱۳۳۲/۱۹۱۴.
[۶]
شمیم محمود زیدی،احوال و آثار شیخ بهاءالدین زکریا ملتانی و خلاصه‌العارفین، ج۱، ص۱۳، ا راولپندی ۱۳۵۳ش/۱۳۹۴
[۷]
غلامعلی آریا، طریقه چشتیه در هند و پاکستان، ج۱، ص۴۴، تهران ۱۳۸۳ش.
سخی در مدتی که نزد خواجه مودود بود، به چوپانی و زراعت پرداخت، سپس به لاهور رفت و از مولوی محمداسحاق لاهوری علوم ظاهری آموخت. بعد از آن به سودبرا (یکی از روستاهای ناحیه وزیرآباد) رفت و به سیروسلوک و ارشاد مردم پرداخت [۸]
غلام سرور لاهوری،خزینة الاصفیاء، ج۲، ص۲۴۶، نولکشور ۱۳۳۲/۱۹۱۴.
در همان‌جا بود که به سخی سرور و لکه داتا مشهور شد، چون کسی از نزد او محروم بازنمی‌گشت. [۹]
غلامعلی آریا، طریقه چشتیه در هند و پاکستان، ج۲، ص۲۴۶ـ۲۴۷، تهران ۱۳۸۳ش.
به همین دلیل کراماتی هم به او نسبت داده‌اند. [۱۰]
غلام‌سرور لاهوری، خزینة الاصفیاء، ج ۲، ص ۲۴۷ـ۲۴۸.
۳ - بازگشت به زادگاهسخی پس از مدتی به زادگاه خود بازگشت و به تعلیم و تربیت مریدان پرداخت. در آن‌جا افراد زیادی به او دست ارادت دادند؛ ازاین‌رو، عده‌ای از روی کینه ، او و همسر و برادرش (عبدالغنی) و پسرش (سراج‌الدین معروف به سید راج) را در ۵۷۷ به قتل رساندند. [۱۱]
غلام‌سرور لاهوری، خزینة الاصفیاء، ج ۲، ص ۲۴۸.
مزار او در سیالکوت است [۱۲]
غلام‌سرور لاهوری، خزینة الاصفیاء، ج ۲، ص۲۴۸.
؛ اما کوثر [۱۳]
محمداکرام،آب کوثر، ج۱، ص۲۷، لاهور ۲۰۰۲.
مزار او را در دیره غازی‌خان پنجاب دانسته و آرمان سرحدی [۱۴]
امان‌اللّه‌خان آرمان سرحدی،عرس اورمیلی، ج۱، ص۸۷، لاهور ۱۹۵۸.
نیز آن را در موری دروازۀ لاهور ذکر کرده است.
عُرس سخی هر سال در ۱۱ آوریل برگزار می‌شود [۱۵]
مقبول بیگ بدخشانی، «سخی سرور سلطان»، در اردو دائره معارف اسلامیه، لاهور ۱۹۷۳.
اما آرمان سرحدی [۱۶]
امان‌اللّه‌خان آرمان سرحدی، عرس اورمیلی، ج۱، ص۸۷، لاهور ۱۹۵۸.
تاریخ عرس را ۲۹ اوت هر سال نوشته است.
۴ - آثار سخی سلطاناز سخی سرور اثری گزارش نشده است، فقط کتابی با نام شجره‌نامه پیروان سروریه وجود دارد که دربارۀ زنجیرۀ تبار و پیروان سروریه است . [۱۷]
احمد منزوی، فهرست مشترک نسخه‌های خطی فارسی پاکستان،ج۱۱،ص۱۰۹۵، اسلام‌آباد ۱۳۶۹ش
در منطقه نِگاهه پنجاب، خانقاهی به نام سخی سرور بنا شده است. حکومت پاکستان در ۱۳۳۹ش/ ۱۹۶۰ ادارۀ اوقاف را تأسیس کرد و اکثر خانقاهها را تحت پوشش خود قرار داد و ساماندهی خانقاه سخی سرور هم به این اداره محول شد. [۱۸]
مقبول بیگ بدخشانی، «سخی سرور سلطان»، در اردو دائره معارف اسلامیه، لاهور ۱۹۷۳.
۵ - پیروان سخی سرورامروزه سخی سرور پیروان زیادی دارد، که بیش‌تر به سروریه ، سلطانیه ، نگاهیه، سیوک سخی سرور، سلطانی‌رام رای، نگاهه پیر و دهونگَل سیوک معروف‌اند. [۱۹]
مقبول بیگ بدخشانی، «سخی سرور سلطان»، در اردو دائره معارف اسلامیه، لاهور ۱۹۷۳.
جالب توجه آن‌که برخی هندوان هم به وی معتقد و به «سلطانی» مشهورند . [۲۰]
محمداکرام،آب کوثر، ج۱، ص۸۳، لاهور ۲۰۰۲.
اکثر پیروان او در پنجاب، گُجرات، بلوچستان ، ملتان و لاهور سکونت دارند. [۲۱]
مقبول بیگ بدخشانی، «سخی سرور سلطان»، در اردو دائره معارف اسلامیه، لاهور ۱۹۷۳.
[۲۲]
محمداکرام،آب کوثر، ج۱، ص۸۳، لاهور ۲۰۰۲.
۶ - فهرست منابع(۱) امان‌اللّه‌خان آرمان سرحدی، عرس اورمیلی، لاهور ۱۹۵۸. (۲) غلامعلی آریا، طریقه چشتیه در هند و پاکستان، تهران ۱۳۸۳ش. (۳) محمداکرام، آب کوثر، لاهور ۲۰۰۲. (۴) مقبول بیگ بدخشانی، «سخی سرور سلطان»، در اردو دائره معارف اسلامیه، لاهور ۱۹۷۳. (۵) عبدالرشید، داتا گنج بخش، زندگینامه و تعالیم شیخ‌ابوالحسن علی‌بن عثمان هجویری، ترجمه احمد سمیعی، تهران ۱۳۴۹ش. (۶) غلام‌سرور لاهوری، خزینة الاصفیاء، نولکشور ۱۳۳۲/۱۹۱۴. (۷) انعام‌الحق کوثر، تذکره صوفیائی بلوچستان، لاهور ۱۹۸۶. (۸) شمیم محمود زیدی، احوال و آثار شیخ بهاءالدین زکریا ملتانی و خلاصه‌العارفین، راولپندی ۱۳۵۳ش/۱۳۹۴. (۹) احمد منزوی، فهرست مشترک نسخه‌های خطی فارسی پاکستان، اسلام‌آباد ۱۳۶۹ش ۷ - پانویس
۸ - منابعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «سخی سرور سلطان»، شماره۵۴۶۵. |